Τις κατέθεσε ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιάς παρουσιάζοντας το εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Στις 12 Μαΐου ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ σε συνέντευξη τύπου παρουσιάσε το «Εθνικό σχέδιο για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης».
Το σχέδιο που παρουσιάστηκε από τον υπουργό αποτελείται από διαπιστώσεις και από προτάσεις – ευχολόγια για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας. Η εφαρμογή αυτών των προτάσεων εξαρτάται κατά πόσο θα γίνουν αποδεκτές τόσο από το υπουργείο Οικονομικών όσο και από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Στο σχέδιο γίνονται γενικές αναφορές και διαπιστώσεις για την κατάσταση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας και κατατίθενται προτάσεις για τον έλεγχό της ή τον περιορισμό της στους τομείς που αφορούν την κυκλοφορία των αυτοκινήτων, τη βιομηχανία και την κεντρική θέρμανση.
Συγκεκριμένα τα μέτρα που προτείνονται για την κεντρική θέρμανση είναι:
• Υποχρεωτική αλλαγή των καυστήρων πετρελαίου με καυστήρες φυσικού αερίου, εντός διαστήματος τριετίας από τη διέλευση αγωγού και τη διαπιστωμένη δυνατότητα σύνδεσης με κάθε οικοδομή.
• Ένταση των ελέγχων στην κεντρική θέρμανση.
• Συνεπή εφαρμογή της οδηγίας 2002/92/ΕΚ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.
Στην οδηγία αυτή, η οποία ενσωματώθηκε πρόσφατα στην ελληνική νομοθεσία, προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις, όπως κοινή μεθοδολογία υπολογισμού της ολοκληρωμένης ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, σύστημα πιστοποίησης νέων και υφιστάμενων κτιρίων, επιθεώρηση λεβήτων και πρότυπα ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης.
Με την επισήμανση ότι τα προτεινόμενα μέτρα και για τις τρεις κατηγορίες -οδικές μεταφορές, βιομηχανία και κεντρική θέρμανση- αφορούν στη σημαντική μείωση της ρύπανσης με έμφαση τα αστικά κέντρα, τονίζεται ότι η κατάρτισή τους στηρίχθηκε στα εξής:
• Δεν υπάρχουν «μαγικές λύσεις» για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η απόδοση των όποιων μέτρων προβλέπεται να είναι μακροχρόνια και απαιτεί τη συμβολή των πολιτών στην προσπάθεια αυτή.
• Η ευθύνη του εθνικού σχεδιασμού είναι του ΥΠΕΧΩΔΕ, όμως ο τοπικός σχεδιασμός, η εφαρμογή και η παρακολούθηση της απόδοσης των μέτρων πρέπει να γίνεται σε αποκεντρωμένη βάση από τις περιφέρειες, τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις και τους δήμους.
• Τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην ατμοσφαιρική ρύπανση των αστικών κέντρων έχουν οι εκπεμπόμενοι ρύποι από τα πάσης φύσεως οχήματα των οδικών μεταφορών. Το ποσοστό αυτό ξεπερνά σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις το 70%.
Προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Παρουσιάζοντας γενικά τα προβλήματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας, το σχέδιο τα διαχωρίζει σ’ αυτά που αφορούν τη βιομηχανία και σ’ αυτά που αφορούν τα αστικά κέντρα.
Σχετικά με την αστική ρύπανση στο σχέδιο αναφέρεται μεταξύ άλλων:
«Το είδος αυτό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αφορά στις δομημένες περιοχές και κυρίως όσες από αυτές είναι πυκνοκατοικημένες. Οι πηγές ρύπανσης εδώ είναι κατά κύριο λόγο τα οχήματα και κατά δεύτερο λόγο η θέρμανση.
Οι πηγές αυτές αναπτύχθηκαν και αναπτύσσονται ραγδαία ακολουθώντας την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας. Επειδή τόσο η χρήση των αυτοκινήτων όσο και η χρήση της θέρμανσης μπορούν να θεωρηθούν, σε πρώτη προσέγγιση, ανάλογες του πληθυσμού, τα προβλήματα αστικής ρύπανσης διαβαθμίζονται κατ’ αυξητική έννοια από τις μικρές προς τις μεγάλες πόλεις. Τα προβλήματα αυτά επιδεινώνονται λόγω της κακής ρυμοτομίας των περισσότερων ελληνικών πόλεων, που χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ανοικτών χώρων και την ύπαρξη υψηλών κτιρίων σε δρόμους μικρού πλάτους»…
Σχετικά με τη βιομηχανική ρύπανση, αναφέρεται ότι αυτή αφορά:
• Τις περιοχές όπου λειτουργούν θερμοηλεκτρικοί σταθμοί. Το μέγεθος των προβλημάτων ατμοσφαιρικής ρύπανσης όπου λειτουργούν αυτοί οι σταθμοί, εξαρτάται από το μέγεθος της παραγωγής, από το χρησιμοποιούμενο καύσιμο (λιγνίτη, πετρέλαιο) και από τις επικρατούσες κατά περίπτωση μετεωρολογικές συνθήκες. Τα κύρια προβλήματα αντιμετωπίζονται στις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ που λειτουργούν στους νομούς Φλώρινας, Κοζάνης και Αρκαδίας.
• Τις περιοχές όπου λειτουργούν μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα διυλιστήρια, οι τσιμεντοβιομηχανίες, τα εργοστάσια παραγωγής λιπασμάτων, οι χαλυβουργίες και οι μονάδες εξόρυξης και επεξεργασίας μετάλλων. Γενικά οι μονάδες αυτές αφορούν την Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Καβάλα και Χαλκίδα.
• Τις περιοχές όπου υπάρχει συσσώρευση πολλών έστω και μικρών βιομηχανιών και κυρίως τις περιοχές εκείνες όπου υπάρχει άμεση γειτνίαση με κατοικημένες περιοχές όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην Ελευσίνα, Ασπρόπυργο, Δυτική Θεσσαλονίκη και Οινόφυτα Βοιωτίας.
Μετρήσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Με βάση τις μετρήσεις του εθνικού δικτύου παρακολούθησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης (σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλο, Λάρισα και Ηράκλειο Κρήτης) διατυπώνονται τα παρακάτω συμπεράσματα:
• Ρύποι για τους οποίους οι τιμές είναι κάτω από τα νομοθετημένα όρια. Οι ρύποι αυτοί είναι το μονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του θείου και ο μόλυβδος. Ο λόγος μείωσης του διοξειδίου του θείου και του μολύβδου οφείλεται αντίστοιχα στη μείωση της περιεκτικότητας του θείου στα καύσιμα και την απαγόρευση της μολυβδωμένης βενζίνης. Αντίθετα η μείωση των συγκεντρώσεων μονοξειδίου του άνθρακα οφείλεται στο σύστημα της απόσυρσης αυτοκινήτων παλαιάς τεχνολογίας που ίσχυε την περίοδο 1992 – 1993.
• Ρύποι για τους οποίους γενικά οι τιμές είναι κάτω από τα νομοθετημένα όρια εκτός τοπικών εξαιρέσεων. Στην περίπτωση αυτή υπάγεται το διοξείδιο του αζώτου όπου οι υπερβάσεις του ορίου που πρόκειται να ισχύσει από το 2010 παρατηρούνται τοπικά σε περιοχές της Αθήνας.
• Ρύποι για τους οποίους οι τομές είναι πάνω από τα νομοθετημένα όρια. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι ρύποι όζον και τα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 10 μm (ΡM10).
Tο όζον είναι ένας ρύπος που δεν εκπέμπεται απευθείας από τις πηγές ρύπανσης (οχήματα, θέρμανση, βιομηχανία). Σχηματίζεται στην ατμόσφαιρα από χημικές αντιδράσεις μεταξύ των οξειδίων του αζώτου και των πτητικών οργανικών ενώσεων που εκπέμπονται από τις παραπάνω πηγές ρύπανσης. Σημειώνεται ότι υψηλές τιμές όζοντος παρατηρούνται στις περιφέρειες των αστικών κέντρων.
Σχετικά με τα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 10 μm οι πηγές για αυτό τον ρύπο μπορούν να διακριθούν τόσο στις ανθρωπογενείς όσο και στις φυσικές. Στις ανθρωπογενείς συγκαταλέγονται η κυκλοφορία οχημάτων, κυρίως αυτών που χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ως καύσιμο, η βιομηχανία και η κεντρική θέρμανση. Η χρήση φυσικού αερίου για τις δύο τελευταίες κατηγορίες πηγών μηδενίζει τις εκπομπές σωματιδίων. Επίσης στις ανθρωπογενείς πηγές πρέπει να συμπεριληφθούν σωματίδια τα οποία σχηματίζονται στην ατμόσφαιρα δευτερογενώς μέσω χημικών αντιδράσεων.
Η ρύπανση στις πόλεις
Συμπερασματικά για βασικές πόλεις η εκτίμηση είναι:
Στην Αθήνα οι συγκεντρώσεις SO2, Pb και CO κινούνται σε επίπεδα αρκετά χαμηλότερα των οριακών τιμών. Οι συγκεντρώσεις βενζολίου παρότι δεν υπερβαίνουν την ενδεικτική τιμή, κινούνται σε επίπεδα που προϊδεάζουν για υπερβάσεις των νέων οριακών τιμών που θα ισχύσουν από το έτος 2010. Στις συγκεντρώσεις Ο3 καταγράφονται υπερβάσεις του ορίου ενημέρωσης και συναγερμού, κατά κύριο λόγο στα προάστια.
Στις συγκεντρώσεις ΝO2,παρουσιάζονται υπερβάσεις της ενδεικτικής μέσης ετήσιας τιμής και εάν δεν μειωθούν οι συγκεντρώσεις αναμένεται υπέρβαση και των ορίων που θα ισχύσουν από το 2010. Τα αιωρούμενα σωματίδια ΡM10 παρουσιάζουν υπερβάσεις των ορίων της νέας οδηγίας στα περισσότερα σημεία μέτρησης.
Στη Θεσσαλονίκη, η συμβολή της κυκλοφορίας στις συγκεντρώσεις ορισμένων αέριων ρύπων είναι ελαφρώς μικρότερη, λόγω της εντονότερης επιρροής των εκπομπών από τη θέρμανση. Οι συγκεντρώσεις SO2 και CO κινούνται σε επίπεδα αρκετά χαμηλότερα των οριακών τιμών. Για το Ο3 καταγράφονται υπερβάσεις του ορίου ενημέρωσης ενώ οι συγκεντρώσεις ΝO2 παρουσιάζουν σπάνιες υπερβάσεις, αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί η υπέρβαση των ορίων του 2010 εάν οι εκπομπές δεν περιοριστούν. Το εντονότερο πρόβλημα στην ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης είναι τα ΡM10 οι συγκεντρώσεις των οποίων υπερβαίνουν τις προσφάτως θεσμοθετημένες οριακές τιμές.
Εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, σχετικά σαφής εικόνα για την ποιότητα της ατμόσφαιρας έχει διαμορφωθεί και για ακόμα δώδεκα πόλεις για τις οποίες έχουν εκπονηθεί σχετικά επιχειρησιακά σχέδια. Με βάση τα δεδομένα και τις προγνώσεις των σχεδίων αυτών, στην Πάτρα, το Βόλο, τη Λάρισα, το Ηράκλειο, την Κοζάνη και την Πτολεμαΐδα καταγράφονται υπερβάσεις των οριακών τιμών ΡM10 ενώ οι συγκεντρώσεις των υπολοίπων ρύπων κινούνται κάτω από τα όρια, αλλά όχι πάντα σε καθησυχαστικά επίπεδα.
Στη Μεγαλόπολη, η οποία γειτνιάζει άμεσα με λιγνιτικούς θερμοηλεκτρικούς σταθμούς, οι συγκεντρώσεις ΡM10 κινούνται εντός ορίων, αλλά καταγράφονται υπερβάσεις στο SO2.
Τέλος, στα Χανιά, τα Ιωάννινα, την Καβάλα, τη Ρόδο και τη Μυτιλήνη, οι συγκεντρώσεις του συνόλου των αέριων ρύπων κινούνται εντός ορίων και η θετική αυτή εικόνα δεν ενέχει σοβαρές πιθανότητες μεταστροφής στο άμεσο μέλλον
Αξίζει να επισημάνουμε ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ασχολήθηκαν περισσότερο με τις προτάσεις του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ για την απόσυρση και την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Δευτερευόντως ασχολήθηκαν και με την πρόταση υποχρεωτικής αντικατάστασης των καυστήρων, δίνονται βάρος στο κόστος που συνεπάγεται η υιοθέτηση μιας τέτοιας πρότασης.
Στο πλαίσιο αυτό, στο κεντρικό δελτίο του τηλεοπτικού σταθμού «Mega» φιλοξενήθηκε ο πρόεδρος του Ήφαιστου Θεόδωρος Χρυσολωράς ο οποίος απάντησε για το κόστος μετατροπής μιας εγκατάστασης από χρήση πετρελαίου σε φυσικό αέριο.
