Οι ραγδαίες κλιματικές αλλαγές αλλά και η δραματική αύξηση της τιμής του πετρελαίου, έχουν οδηγήσει τον κόσμο στην έρευνα και τον πειραματισμό για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την παραγωγή της από ανανεώσιμες πηγές. Δεν θα ασχοληθούμε βέβαια με τις προσπάθειες που γίνονται στη βιομηχανία για την κατασκευή προϊόντων (π.χ. χάλυβα ή αλουμινίου κ.λπ.) με νέες μεθόδους μειωμένης κατανάλωσης ενέργειας. Ούτε με την αντικατάσταση υλικών που για την παραγωγή τους χρειάζεται μεγάλη ποσότητα ενέργειας από άλλα υλικά που δεν την χρειάζονται. Θα παραμείνουμε στον τομέα μας. Και στον τομέα μας ενεργοβόρα είναι η παραγωγή ζεστού νερού χρήσης και η θέρμανση των κτιρίων.
Δύο είναι οι μέθοδοι μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας. Η παθητική και η ενεργητική. Παθητικές είναι οι μέθοδοι μείωσης των αναγκών μέσω μόνωσης κ.λπ.
Ενεργητικές είναι η εκμετάλλευση ανανεώσιμων πηγών π.χ. του ήλιου. Όσο και εάν αυτό εκπλήσσει στη θέρμανση των κτιρίων οι παθητικές μέθοδοι έχουν πετύχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Στα κτίρια των δεκαετιών μέχρι και του ‘70 οι απαιτήσεις έφθαναν τα 60 W ανά m³ οικοδομής.
Σήμερα στον ανεπτυγμένο κόσμο έχουν μειωθεί οι τότε απαιτήσεις μέχρι και το 1/5 με αποτέλεσμα οι σημερινές οικοδομές στη Φινλανδία να χρειάζονται την ίδια ισχύ με τις δικές μας στην Ιεράπετρα.
Πού οφείλεται αυτό; Δύο οι βασικοί παράγοντες. Πρώτος η αυθαίρετη δόμηση. Τα αυθαίρετα κτίζονται συνήθως χωρίς μελέτη, χωρίς καν στατική μελέτη, με αποτέλεσμα να είναι επικίνδυνα σε κάθε σεισμό. Τι μπορεί να περιμένει κανείς όσον αφορά τη θέρμανσή τους ή τον κλιματισμό τους.
Δεύτερος παράγων, η νόμιμη δόμηση από εργολάβους που χρησιμοποιούν δικούς τους μελετητές και δεν σκέπτονται παρά αποκλειστικά τη μείωση του αρχικού κόστους κατασκευής και όχι το κόστος λειτουργίας μετά την αποπεράτωση της οικοδομής. Οι οικοδομές, ιδίως στις βορειότερες περιοχές της Ευρώπης, δεν κατασκευάζονται μόνο με πολύ ενισχυμένες μονώσεις στους εξωτερικούς τοίχους, χωρίς θερμικές γέφυρες στις πλάκες, τα δοκάρια και τις κολώνες, αλλά και τελείως στεγανά, με ελεγχόμενο τον αερισμό, ο οποίος εισέρχεται στο κτίριο μέσω εναλλακτών θερμότητας από τον αποβαλλόμενο αέρα, εξοικονομώντας πολύ μεγάλη ποσότητα ενέργειας.
Τα τριπλά τζάμια τους έχουν στο εσωτερικό τους περσίδες που το χειμώνα τη μέρα αφήνουν τις ζεστές ακτίνες του ήλιου να ζεστάνουν το χώρο ενώ το βράδυ αυτόματα κλείνουν και δεν επιτρέπουν στην εσωτερική θερμότητα να ακτινοβοληθεί στο περιβάλλον. Αντίστροφα λειτουργεί το σύστημα αυτό το καλοκαίρι σε θερμά κλίματα που χρειάζονται κλιματισμό και πάρα πολλοί γυάλινοι πύργοι θεωρούνται πλέον ως φιλικοί στο περιβάλλον. Οι ταράτσες είτε σκιάζονται με ηλιακούς συλλέκτες οι οποίοι όχι μόνο προσφέρουν ενέργεια (ενεργητική μέθοδος) αλλά και σκιάζουν το καλοκαίρι (παθητική μέθοδος), είτε μετατρέπονται σε κήπους που προσφέρουν οξυγόνο στην πόλη και δροσιά στον τελευταίο όροφο στολίζοντας ταυτόχρονα το περιβάλλον. Πόσα τέτοια κτίρια έχουμε στην Ελλάδα; Ελάχιστα. Δύο ή τρεις πειραματικές κατασκευές και μία ή δύο δεκάδες κτίρια μεγάλων εταιριών, συνήθως ξενοδοχειακών που έκαναν σοβαρές οικονομοτεχνικές μελέτες απόσβεσης του αυξημένου κόστους κατασκευής.
Από τις ενεργητικές μεθόδους εξοικονόμησης ενέργειας, αυτή που έχει αναπτυχθεί σοβαρά είναι η παραγωγή ζεστού νερού χρήσης με τη βοήθεια ηλιακών συλλεκτών.
Σε πολλές ξενοδοχειακές μονάδες έχει επεκταθεί η μέθοδος αυτή και στη θέρμανση πισίνων τον χειμώνα.
Η ΔΕΗ έχει από την πλευρά της εκμεταλλευτεί σχεδόν κάθε εκμεταλλεύσιμη υδροηλεκτρική πηγή. Στην αιολική όμως ενέργεια, τα φωτοβολταϊκά και την εκμετάλλευση της γεωθερμίας ελάχιστα έχουν γίνει μέχρι σήμερα. Είναι αλήθεια ότι την τελευταία πενταετία αρκετά τοπία αλλάζουν στην ύπαιθρο με την προσθήκη ανεμογεννητριών. Πόσοι όμως ξέρουν ότι υπάρχουν μικρές ανεμογεννήτριες που σε συνδυασμό με μικρής σχετικά επιφάνειας φωτοβολταϊκό και μπαταρία εξασφαλίζουν τον ηλεκτροφωτισμό και τη λειτουργία των ηλεκτρονικών συσκευών μας. Το κόστος τους αποσβένεται σε 2 ή 3 χρόνια.
Τώρα όσον αφορά τη γεωθερμία. Το θέμα αυτό συνδυάζεται με τις αντλίες θερμότητας. Από το όνομά τους οι αντλίες θερμότητες είναι αντλίες, μεταφέρουν δηλαδή θερμότητα χαμηλής στάθμης (θερμοκρασίας) σε υψηλή στάθμη (θερμοκρασία).
Μια καλή αντλία καταναλώνοντας 1 kW ηλεκτρικής ενέργειας αποδίδει πάνω από 4 kW θερμότητας αντλώντας τη διαφορά από το περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό μπορεί να είναι αέρας ή νερό. Το πρόβλημα είναι ότι οι αντλίες αυτές λειτουργούν ικανοποιητικά σε περιβάλλον πάνω από τους 7°C. Δεν μπορούν λοιπόν να λειτουργήσουν ικανοποιητικά τις πολύ κρύες ημέρες ή σε πολύ κρύες περιοχές (Φλώρινα, Νευροκόπι κ.λπ.) με περιβάλλον τον αέρα κάτω από τους 7°C.
Εδώ βοηθάει η γεωθερμία.
Το χώμα, σε σχετικά μικρό βάθος, έχει θερμοκρασία πάνω από τους 7°C. Ένα δίκτυο λοιπόν θαμμένων σωλήνων μπορεί να πάρει θερμότητα που να τη μεταφέρει στην αντλία θερμότητας. Υπάρχουν δύο βασικές λύσεις για την εκμετάλλευση της θερμότητας αυτής. Η πρώτη είναι ένα δίκτυο σωλήνων σχετικά επιφανειακών, συνήθως στο επίπεδο των θεμελίων του κτιρίου.
Για να λειτουργήσει το δίκτυο αυτό πρέπει το έδαφος να είναι υγρό επειδή η υγρασία θα μεταφέρει τη θερμότητα. Εάν στεγνώσει το έδαφος τότε το χώμα θα είναι ένα μονωτικό υλικό και το παγωμένο νερό που θα βγαίνει από την αντλία θερμότητας δεν θα μπορεί να ζεσταθεί περνώντας από το δίκτυο αυτό. Χρειάζεται λοιπόν μια γεωλογική μελέτη για την υγρασία του εδάφους και πιθανή εγκατάσταση συστήματος ύγρανσής του μετά την κατασκευή του κτιρίου.
Η δεύτερη μέθοδος προϋποθέτει την κατασκευή δύο γεωτρήσεων στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση μεταξύ τους μέχρι τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής. Από τη μία γεώτρηση θα αντλείται νερό και το ίδιο αυτούσιο αλλά σε χαμηλότερη θερμοκρασία θα χύνεται στη δεύτερη. Άδειες για τέτοιες γεωτρήσεις δίνονται εύκολα αλλά αποκλειστικά για το σκοπό αυτό. Απαγορεύεται η χρήση του αντλούμενου νερόυ για κάθε άλλο σκοπό ή η απόρριψη στη δεύτερη γεώτρηση κάθε άλλου υλικού πλην του αντλούμενου από την πρώτη νερού. Προσοχή. Η αρμόδια υπηρεσία θα ξέρει την εγκατάστασή σας και θα την ελέγχει. Μπορεί δίπλα σας ένας βιοτέχνης να ρίχνει σε κάποιο πηγάδι εξασθενές χρώμιο και να μολύνει όλο τον υδροφόρο ορίζοντα. Αυτόν δεν τον ξέρει και δεν τον ελέγχει.
Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχουν τρόποι εξοικονόμησης ενέργειας και μπορούμε τελικά να κερδίζουμε και χρήματα εφαρμοζοντάς τες. Αρκεί να μην κτίζουμε αυθαίρετα και βιαστικά και να μην ενδιαφερόμαστε μόνο για το κόστος της κατασκευής αλλά και της μετέπειτα λειτουργίας.
