Του Δημήτρη Ψυχογιού
Ήρθε η ώρα για τον «μήνα που τρέφει τους έντεκα», όπως έλεγαν παλιά: τον μήνα δηλαδή που μας δίνει δυνάμεις να τα βγάλουμε πέρα με τους άλλους έντεκα. Στη σημερινή κοινωνία τέτοιος είναι ο μήνας των διακοπών. Στις παλιές αγροτικές κοινωνίες δεν ήταν καθόλου αυτονόητες οι άδειες και οι διακοπές: οι περίοδοι εργασίας και σχόλης καθορίζονταν από το αγροτικό ημερολόγιο που απαιτούσε συγκεκριμένες εργασίες να γίνουν σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα.
Δεν ήταν δυνατόν οι Ιούνιος-Ιούλιος να είναι μήνες σχόλης αφού έπρεπε να γίνουν ο θερισμός και το αλώνισμα των δημητριακών – για τούτο «Θεριστής» ονομαζόταν ο πρώτος και «Αλωνάρης» ο δεύτερος. Αφού είχε εξασφαλιστεί το ψωμί της χρονιάς, ο Αύγουστος μπορούσε πια να είναι μήνας σχόλης, για τούτο και τα περισσότερα πανηγύρια στα χωριά γιορτάζονται Αύγουστο μήνα· τότε γίνονταν και οι περισσότεροι γάμοι.
Σήμερα, οι θεριζοαλωνιστικές μηχανές έχουν ολοκληρώσει σε λίγες ώρες εργασίες που παλιά απαιτούσαν εβδομάδες: η τεχνολογία επιτρέπει την αύξηση του ελεύθερου χρόνου – αλλά δεν την εξασφαλίζει.
Στα τέλη του 19ου αιώνα οι εμπορευματικές καλλιέργειες ανέτρεψαν σε πολλές περιοχές το προαιώνιο, από την εποχή του Ησιόδου, ημερολόγιο εργασίας και σχόλης: πχ, η σταφιδοκαλλιέργεια στην Πελοπόννησο απαιτούσε δουλειά όλον τον Αύγουστο γιατί έπρεπε να αραδιαστεί η σταφίδα στα αλώνια, να ξεραθεί, να μαζευτεί, να μεταφερθεί στα μεγάλα εμπορικά κέντρα (Πάτρα, Καλαμάτα, Αίγιο, κτλ) για να εξαχθεί στο εξωτερικό σαν γλυκύτατος «ξηρός καρπός».
Ουσιαστικά, τότε στέλναμε στον κρύο βορά τον μεσογειακό ήλιο που είχε «ενσωματωθεί» στις γλυκές σταφίδες (ή στα σύκα Καλαμάτας). Σήμερα, έρχονται οι βόρειοι τουρίστες να απολαύσουν εδώ τον ήλιο…
Οι διακοπές, όπως τις ξέρουμε σήμερα είναι δημιούργημα της «βιομηχανικής κοινωνίας»· θεσμοί όπως «άδεια μετ’ αποδοχών» –ενίοτε με ειδικό «επίδομα αδείας», όπως στη χώρα μας– ή και κουπόνια «κοινωνικού τουρισμού», αποτελούν κατακτήσεις του 20ου αιώνα. Συνέβαλαν στην καθιέρωσή τους τόσο οι συνδικαλιστικοί αγώνες όσο και οι δημοκρατικές εκλογικές διαδικασίες: οι κυβερνήσεις πρέπει να καλοπιάνουν τους ψηφοφόρους για να τις εκλέξουν ξανά.
Για τους αυτοαπασχολούμενους επαγγελματίες ούτε άδειες μετ’ αποδοχών, ούτε επιδόματα ούτε κοινωνικός τουρισμός.
Πρέπει να φροντίσουν οι ίδιοι να υπάρχει οικονομικό απόθεμα για διακοπές και δυνατότητα διακοπής της επαγγελματικής δραστηριότητας. Κάτι που γίνεται όλο και δυσκολότερο.
Γιατί εδώ και 12 χρόνια, κοινωνία και οικονομία περνούν από τη μία κρίση στην άλλη και φαίνεται δυστυχώς σαν να μην υπάρχει τελειωμός – ποιος φανταζόταν πόλεμο στην Ευρώπη του 21ου αιώνα; Αναμένεται πως φέτος ακόμη λιγότεροι θα μπορέσουν να ζήσουν τον «μήνα που τρέφει τους έντεκα» – έτσι όμως θα γίνουν δυσκολότεροι και οι υπόλοιποι μήνες του χρόνου. Για τούτο, έστω και ολιγοήμερες διακοπές, είναι αναγκαίες και πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε να τις εξασφαλίσουμε· θα χρειαστεί να έχουμε δυνάμεις τον χειμώνα.
